Genderbewust opvoeden

Al jaren (eeuwen) lang bestaan er heel wat genderstereotypen. Gelukkig zijn er ook al heel wat doorbroken! Niet alle meisjes houden van roze en ja, jongens mogen ook huilen! Maar het gaat nog veel verder dan dit.

Genderstereotypen stellen limieten aan de ontdekkingstochten van kinderen en jongeren. Een genderbewuste opvoeding helpt kinderen en jongeren keuzes te maken gebaseerd op hun persoonlijkheid, los van de heersende stereotypen. Ze ontwikkelen al hun talenten, wat hen meer kansen biedt in het leven.

Gender vestigt er de aandacht op dat biologische verschillen vaak vertaald worden in sociale ongelijkheid. Genderstereotypen verhinderen soms dat kinderen bepaalde activiteiten uitproberen. Hierdoor worden kinderen onbewust in een bepaalde richting geduwd en missen ze kansen om hun eigen talenten te ontwikkelen.

Kinderen die willen afwijken van de heersende gendernormen moeten vaak sterk in hun schoenen staan. Ze moeten opboksen tegen vooroordelen: je zal je alleen voelen in een klas vol jongens/meisjes; je zal het niet halen bij fysieke proeven (bvb politie of brandweer...). Ze moeten zich vaker dan andere kinderen verantwoorden waarom ze deze keuze maken.

Geef zelf het goede voorbeeld

Kinderen nemen het gedrag van de volwassenen in hun omgeving over. Durf jezelf in vraag te stellen. Hoe denk je zelf over de mogelijkheden van jongens en meisjes? Probeer bewust clichés te vermijden.

Kijk naar het kind, niet naar zijn/haar geslacht

We reageren (on)bewust anders op jongens dan op meisjes. Zo zullen we bepaald (spel)gedrag eerder stimuleren of afkeuren afhankelijk van de sekse. Meisjes worden sneller aangemaand voorzichtig te zijn, terwijl jongens vaak wat langer mogen uitproberen. Kijk vooral naar de persoonlijkheid van het kind. Misschien heeft dat durfal meisje wat meer experimenteerruimte nodig. Of is deze jongen zo gevoelig dat hij wat extra bescherming kan gebruiken.

Zowel kleine jongens als meisjes gaan vaak door een fase waarin ze erg genderstereotiep gedrag en voorkeuren hebben. Ook dit is een belangrijke stap in hun ontwikkeling. Blijf zelf het goede voorbeeld tonen, maar leg niets op.

Omgekeerd gaan kleine jongens of meisjes soms door een fase waarin ze net extra aangetrokken zijn tot (spel)gedrag dat stereotiep bij de andere sekse hoort. Ook deze fase is heel normaal, je moet je er absoluut geen zorgen over maken.

Variatie in spel

Kinderen kunnen genderstereotypen erg bevestigen. 'De poppenhoek is voor meisjes, de autohoek voor jongens' Een voorkeur is uiteraard geen probleem, maar stimuleer kinderen om met alles te spelen. Zo komen verschillende competenties, spelgedrag aan bod.

Meisjes zullen over het algemeen niet snel berispt worden als ze "jongensgedrag" vertonen. Integendeel, vaak wordt dit positief geïnterpreteerd als teken van zelfvertrouwen of karakter. Jongens die met "meisjesspeelgoed" spelen, worden sneller op de vingers getikt.

Kinderen zijn erg gevoelig voor deze boodschappen. Geef aan de kinderen mee dat er niet zoiets bestaat als "meisjesspelletjes" of "jongensspelletjes". Reageer ook als anderen ze hierop aanspreken. Er zijn immers alleen leuke of niet-zo-leuke spelletjes. Reageer op hun uitspraken als 'de poppenhoek is alleen voor meisjes' of 'Bah die jongen is verliefd op een andere jongen'.

Communicatie en genderbewuste feedback

Ook in de feedback die kinderen en jongeren krijgen sijpelen (onbewust) de genderstereotypen door. Jongens en meisjes krijgen vaak om verschillende redenen complimentjes. Zo worden meisjes vooral geprezen als ze zich lief, zorgzaam en sociaal gedragen, terwijl jongens sneller een schouderklopje krijgen als ze zin voor initiatief vertonen of iets uitgedokterd hebben.

"Waarom lachen ze met mijn roze t-shirt?" "Waarom heeft die meneer lang haar?" "Waarom ben jij niet altijd thuis zoals de mama van?" "Mogen meisjes ook op judokamp?" "Wat betekent 'mietje'?"

Ontwijk een oprechte vraag niet maar probeer die zo eerlijk mogelijk te beantwoorden zonder in genderstereotypen te vervallen. Leg uit dat er heel veel verschillende soorten gezinnen, mensen, voorkeuren en taakverdelingen bestaan en dat iedereen respect verdient. Spreek hen uitdrukkelijk tegen als ze stereotiepe uitspraken doen over zichzelf of anderen.

Stimuleer de kritische geest van kinderen om verder te kijken dan de clichés en maak hen duidelijk dat er heel veel verschillende mogelijkheden zijn.

Hoe praat je met je kind over genderidentiteit?

Hokjesdenken

Pedagoog Joke Bakker van ouderschaps- en opvoedpraktijk Sankofa: 'Jonge kinderen staan open-minded in het leven en hebben die onbevangenheid nog. Het denken in hokjes, in 'jongens vallen op meisjes' of hoe een gezin eruit 'hoort' te zien, komt volledig bij de ouders en andere volwassenen vandaan. Een jong kind heeft die hokjes helemaal niet, die leren ze aan als ze ouder worden. Dus als je een open-minded opvoeding belangrijk vindt, ga dan vooral eerst eens bij jezelf te rade: hoe ruimdenkend ben ik zelf eigenlijk?'

Zo maak je genderidentiteiten bespreekbaar